საქართველოს ერთ-ერთი ყველაზე მაღალმთიანი და ძნელად მისადგომი მხარე, თუშეთი, ქვეყნის ჩრდილო-აღმოსავლეთით, კავკასიონის ქედის ჩრდილოეთ კალთებზე, ზ. დ. 1650-4493 მ-ზე მდებარეობს. დასავლეთიდან ესა­ზღვრება ხევსურეთი, სამხრეთიდან _ კახეთი, ხოლო ჩრდილოეთიდან _ რუსეთის ფედერაცია: დაღეს­ტანი და ჩეჩნეთი. ადმინისტრაციულად თუშეთი კახეთის მხარეში, კერძოდ, ახმეტის მუნიციპალიტეტში შედის.
თუშეთში მიმავალი ერთადერთი სამანქანო გზა კახეთიდან, სოფელ ფშავლიდან იწყება და საქართველოს ყველაზე მაღალი გადასასვლელის _ აბანოს უღელტეხილის გავლით ომალოში ჩადის. წლის განმავლობაში ეს გზა მხოლოდ რამდენიმე თვის განმავლობაში _ მაისიდან სექტემბრის ბოლომდე ფუნქციონირებს და ამ პერიოდის განმავლობაში რამდენჯერმე იწმინდება კლდეების ნაშალისგან.
თუშები ამ მხარეში ჩვ. წ. IV ს-ის პირველ ნახევარში გადმოსახლებულან ფხოვიდან (ფშავ-ხევსურეთიდან) და მდინარის ხეობებში დაუდიათ ბინა. საუკუნეების განმავლობაში მხარე ინტენსიურად ყოფილა დასახლებული. XX ს-ის დასაწყისიდან, მძიმე საყოფაცხოვრებო პირობების გამო, თუშები ნელ-ნელა ბარში, კავკასიონის ქედის გადმოღმა, სოფელ ალვანში ჩამოსახლდნენ. თუმცა თუშთა უმრავლესობა ზაფხულობით კვლავ უბრუნდება მშობლიურ ადგილებს. ჩვენამდე მოღწეულ იმ მწირ ცნობებს შორის, რომლებიც თუშეთის ისტორიას ეხება, ერთ-ერთი მოგვითხრობს, თუ როგორ გახდა კახეთში მდებარე ალვანი თუშების ტერიტორია: 1659 წელს ირანელ დამპყრობთა წინააღმდეგ ბახტრიონის ციხესთან გამართულ ბრძოლაში თუშებმა გადამწყ­ვეტი როლი შეასრულეს. კახეთის მეფეს ლევანს მადლობის ნიშნად მათი დასაჩუქრება გადაუწყვეტია. თუშთა წინამძღოლმა, ზეზვა გაფრინდაულმა მეფეს თურმე ბარად საზამთრო საძოვრები მოსთხოვა. შეთანხმებულან, რომ მიწის ის მონაკვეთი, რომელსაც ზეზვას ცხენი ჭენებით შეუსვენებლად გაირბენდა, თუშებს გადაეცემოდათ. ბახტრიონის ციხიდან გაჭენებული ნაომარი ცხენი ტახტიგორასთან წაქცეულა. მოგვიანებით თუშებს ამ საძოვრებით სარგებლობის უფლება კახეთის მეფეების — თეიმურაზ II-ისა და ერეკლე I-ის სიგელ-გუჯრებით დაუკანონდათ.
თუშეთი მაკრატელას ქედით ორ ნაწილად არის გაყოფილი: ერთ მხარეს არის გომეწრის ხეობა, სადაც გომეწრის (თუშეთის) ალაზანი გაედინება და მეორე მხარეს _ პირიქითა თუშეთი პირიქითის ალაზნით. მდინარეები ერთმანეთს შენაქოს მიდამოებში უერთდება და რუსეთის ფედერაციის ტერიტორიაზე ანდის ყოისუს სახელწოდებით მიედინება. აქ უნიკალური ფიჭვნარი, ულამაზესი ალპური და სუბალპური მდელოები, ხელუხლებელი დეკიანები, მყინვარები, საჯიხვეები და ნასოფლარებია. მრავლად გვხვდება პატარა ტბები, რომელთა დიამეტრი 20 მეტრს არ აღემატება და ჭაობები, რომლებიც, სავარაუდოდ, მსგავსი პატარა ტბების დაშრობის შედეგად უნდა იყოს წარმოქმნილი. ზოგიერთი ტბა ზამთარში ნაწილობრივ იყინება.
თუშეთისკენ მიმავალი გზის დასაწყისში, აბანოს უღელტეხილთან, მდინარე სტორის თვალწარმტაც ხეობაში, ერთ ადგილზე 13 თბილი მინერალური წყარო გამოდის. ამ ადგილს სახალხო გმირის, თორღვას პატივსაცემად `თორღვას აბანოს~ ეძახიან. ლეგენდა მოგვითხრობს: ერთხელ მტერთან ბრძოლაში დაჭრილი თორღვა შემთხვევით კლდიდან გადმოსულ თბილ წყაროს წასდგომია, დაულევია, შიგაც უბანავია და განკურნებულა. წყა­როების დასაცავად თორღვას მდინარე სტორის სათავეში ციხე აუგია, წყაროები კი დაჭრილ თანამებრძოლთა სამკურნალოდ გამოუყენებია. წლების განმავლობაში მინერალური წყლების გამოსავალთან ფუნქციონირებდა ბალნეო-კლიმატური კურორტი, სადაც წყლის აბაზანებითა და პასიური კლიმატოთერაპიით მკურნალობდნენ სხვადასხვა დაავადებას.