ზარზმის მამათა მონასტერი მდებარეობს ისტორიულ სამცხეში, ქ. ადიგენიდან 12 კმ-ზე. იგი შედგება გუმბათოვანი ეკლესიის, სამრეკლოსა და ერთნავიანი სამლოცველოსგან. მონასტერი თავდაპირველად დაუარსებია კლარჯ ბერ სერაპიონს (მისი ცხოვრება აღწერილია ბასილი ზარზმელის ჰაგიოგრაფიულ თხზუ­ლებაში `ცხოვრება სერაპიონ ზარზმელისა~) IX ს-ში. მონასტრის მშენებლობაში მას ადგილობრივი დიდებული გიორგი ჩორჩანელი ეხმარებოდა, რომელსაც სოფლებიც შეუწირავს ახლადდაფუძნებული მონასტრისათვის. სერაპიონის დროინდელი ეკლესია, რომელიც აღარ არსებობს, უშენებია ხუროთმოძღვარ გარბანელს.

ზარზმის ამჟამინდელი კომპლექსი XIV ს-ის დასაწყისშია აშენებული სამცხის მთავარ ბექა ჯაყელის (1285-1309 წწ.) მიერ. მონასტრის უძველესი ისტორიული ნაშთია სამლოცველოს შესასვლელის თაღში ჩასმული X ს-ის წარწერა (მოგვითხრობს დავით III კურაპალატის ბარდა სკლიაროსზე გალაშქრების ამბავს), რომელიც აქ ადრინდელი ნაგებობიდან გადმოუტანიათ.

ზარზმა მრავალრიცხოვანი ჩუქურ­თმე­ბითაა შემკობილი. მდიდარია ფრეს­კული მხატვრობით. რელიგიური სიუჟეტების გვერდითაა საერო პირთა ქტიტორული პორტრეტებიც. სამხრეთ კე­დელზეა სამცხის მთავარ ჯაყელთა ოჯახური პორტრეტი (სარგის I _1266-1285; ბექა I _1285-1309; სარგის II _1309-1334; ყვარყვარე _1334-1360). ჩრდილოეთის კედელზე კი _ XVI ს-ის მხატვრობაა.

ზარზმის სამრეკლო ერთ-ერთი უდიდესი სამრეკლოა საქართველოში. მის I სართულზე XVI ს-ში ხურციძემ იოანე მახარებლის ეკლესია გახსნა. XX ს-ის დასაწყისში რუსეთის ეკლესიის საქართველოს საეგზარქოსომ ზარზმის რესტავრაცია განახორციელა. ტაძრის მხატვრობის ნაწილი და კანკელი სწორედ ამ დროს შეცვალეს.

 

ავტორი: გამომცემლობა "კლიო"