ლომისის წმ. გიორგის ეკლესია (VIII-IX სს.) და სალოცავი მდ. ქსნისა და არაგვის წყალგამყოფ ქედზე მდებარეობს. ნაგებობა მარტივი სამეკლესიანი ბაზილიკაა. ტაძრის გარშემო შემორჩენილია სხვადასხვა დანიშნულების ნაგებობათა ნაშთები. წარმართობის ეპოქაში ლომისა (სახელწოდებას უკავშირებენ ხარს, რომლის კულტიც გაიგივებულია მთვარის კულტთან _ ხარის რქები და ნახევარმთვარე) მთვარის საკულტო ტაძარი ყოფილა. შემდეგ წარმართული ტაძრის ადგილზე აუგიათ ქრისტიანული ეკლესია. ლომისა იყო მთიულეთისა და ქსნის ხეობის მოსახლეობის უმთავრესი სალოცავი. აქ უხუცესთა საბჭოზე წყდებოდა პოლიტიკური და სამართლებრივი საკითხები.

ლომისობის დღესასწაული აღდგომის მეშვიდე კვირას ტარდება. ამ დღეს მლოცველები სოფელ მლეთაში იკრიბებიან მთელი აღმოსავლეთ საქართველოდან. დეკანოზები გამოასვენებენ დროშას და `ფერხისას~ სიმღერით ააქვთ მაღლა მთაზე, სადაც იმართება დღეობა შესაწირავით. ლომისის წმინდა გიორგის ევედრებოდნენ: შვილიერებას, თვალისჩინს, მოსავლიანობას. ლომისას სახით თაყვანს სცემენ ტარზე დამაგრებულ საწინამძღვრო ჯვარს, რომლის ოთხივე ბოლოზე ბურთებია მიმაგრებული (სოლარული სიმბოლო). გადმოცემით, ლომისა მეომარია, ალისფერ ცხენზე ზის, ხელთ მათრახი უპყრია, რომლის დაკვრითაც წვავს ბოროტებას. ლომისას კულტი ჯერ კიდევ ბრინჯაოს ხანაში ჩანს საქართველოში გავრცელებული. ქრისტიანობის ხანაში მოხდა მისი დაკავშირება წმ. გიორგისთან.