მდებარეობს მდინარე ყვირილის მარჯვენა შენაკადის მდინარე ღებურას ხეობაში. სინაგურს ჩრდილოეთით ესაზღვრება ტყის მასივი, მდინარე თედელეთისწყლის ხეობა და სოფელი თედელეთი, სამხრეთით _ მდინარე ღებურას ხეობა და თოფარას ქედი (მდინარე ღებურას და ყვირილას წყალგამყოფი სერი). დასავლეთით _ ჭალის თემის სოფელი პერევი, მდინარე ხახიეთისწყლის ხეობა და აგრეთვე ნასოფლარი ხახიეთი. აღმოსავლეთით კი ესაზღვრება ჭალის თემის სოფელი ჯალაბეთი, მდინარე ცისიმდონის ხეობა და ტყის უზარმაზარი მასივი.

სოფელი სინაგური ჩრდილოეთიდან-სამხრეთისაკენ ვრცელდება მდინარე თედელეთიდან მდინარე ღებურამდე საშუალოდ (ტყის ზოლის ჩათვლით) 2_2,5 კმ_ზე, ხოლო აღმოსავლეთიდან დასავლე-თისაკენ_მდინარე ცისიმდონის ხეობიდან ხახიეთისწყლის ხეობამდე 2_3 კმ-ზე, სოფლის ტერიტორიაზე ყველაზე მაღალი წერტილია _ ჩ-აღ. მდებარე ადგილი (საზღვარი სოფელ ჯალა-ბეთთან) ზ.დ. 1150 მ., ხოლო მინიმალური წერტილია მდინარე ხახიეთის წყლისა და თედელეთისწყლის შესართავი, ზ.დ. 960 მ. სოფლის ცენტრის სიმაღლე (ყოფილი სკოლის ადგილი) ზ.დ. 1030 მ. სოფელი სინაგური, როგორც მიმდებარე სოფლები ძლიერ დააზიანა 1991 წ. 29 აპრილს მომხდარმა მიწისძვრამ, თითქმის მთლიანად დაინგრა საცხოვრებელი სახლები და დაწესებულებები, მათ შორის მთლიანად განადგურდა სოფლის სკოლაც, იყო მსხვერპლიც. სოფელი სინაგური ხახიეთის მიწისძვრის ეპიცენტრიდან ყველაზე ახლოს მდებარე დასახლებული პუნქტია, სადაც დღესაც ცხოვრობს მოსახლეობა, მანძილი ყოფილ სოფელ ხახიეთამდე 1,5 კმ-ია. სოფელი, სადაც 2006 წ. ცხოვრობდა 31 კომლი 68 სულით შედის ჭალის თემში, მანძილი  ცენტრამდე 13 კმ, უახლოესი საჯარო სკოლა არის სოფელ პერევში, მანძილი სკოლამდე 3 კმ-ია, ხოლო ქალაქ საჩხერემდე 23 კმ. 2008 წ. შემდეგ სინაგური ოკუპირებულია რუსეთის მიერ.

სინაგურში გავრცელებული გვარებია: დეკანოიძე (ყველაზე მეტად გავრცელებული გვარია), თანდელოვი, კუსიანი, ქიმაძე, ბაზაევი, გაგიევი, ჯიოევი. გვარი დეკანოიძე ნაწარმოებია ეკლესიის მსახურთა სახელწოდებიდან – დეკანოზი. დეკანოზი – ქართული ქრისტიანული ეკლესიის უფროსი მღვდელი, საქართველოს მთიანეთის ზოგ კუთხეში ძველად – ხატის მსახური.

სოფელ სინაგურიდან დაახლოებით 3კმ-ის მოშორებით, ჩრდილო-დასავლეთით მდინარე ხახიეთისწყლის ხეობაში არის ტურისტულ-რეკრეაციული მნიშვნელობის კლდეზვავური წარმოშობის ხახიეთის ტბა, რომლის სიგრძე მდინარე ხახიეთის წყლის გაყოლებით სამხრეთიდან ჩრდილოეთისაკენ დაახლოებით 300 მეტრია, სიგანე 80 მეტრი, მაქსიმალური სიღრმე კი 15 მეტრია. ტბა 1991 წელს ცხეპარის მთიდან უზარმაზარი მასის ჩამოწყვეტის შედეგად მდინარე ხახიეთისწყლის ხეობის გადაკეტვის დროს წარმოიქმნა. მართალია ხახიეთის ტბის ფართობი მდინარე ხახიეთისწყლის წყალდიდობის შედეგად ნელნელა მცირდება მდინარის მიერ ჩამოტანილი უზარმაზარი ნაშალი მასალის გამო, მაგრამ მაინც საინტერესო ტბას წარმოადგენს. ტბის მიმდებარე ფერდობებზე მცენარეული საფარი ძირითადად მიწისძვრის შემდგომ პერიოდში განვითარდა. მცენარეულობიდან გვხვდება მურყანი, ტირიფი, თხილი, ბუჩქოვანი მცენარეები. ტბაში ბინადრობენ ამფიბიები, ქვეწარმავლები, თევზებიდან _ კალმახი, მურწა.

სოფელ სინაგურის ჩრდილოეთით ყოფილ სოფელ ხახიეთთან საზღვარზე არის მემორიალური დაფა, სადაც მითითებულია იმ პიროვნებების სახელები და გვარები, რომლებიც ხახიეთში 1991 წლის 29 აპრილის მიწისძვრის დროს დაიღუპნენ.

გ. წერეთლის ცნობით სოფელ სინაგურში ეკლესია, მის დროს უკვე დაგრეული იყო. ხხ საუკუნის 20-იან წლებში შემორჩენილი იყო ჩრდილოეთის კედელზე ამოსული დიდი ცაცხვის ხე (დიამეტრი 5 მეტრი), ზომით მარტო ეკლესია 10 მეტრი, ნართექსითვე 14 მეტრი, სიგანე სამწირველოთი 10 მეტრი იყო.

ავტორი: გიორგი დვალაშვილი

ყველა უფლება დაცულია