კოტე მარჯანიშვილის სახელმწიფო სახლმუზეუმი

განუზომელია მარჯანიშვილის ღვაწლი არა მარტო ქართული თეატრის, არამედ რუსული თეატრალური ხელოვნების განვითარების საქმეში. ორსართულიან სახლში, სადაც კოტე მარჯანიშვილი დაიბადა, 1959 წლიდან დიდი რეჟისორის მემორიალური მუზეუმია მოთავსებული.

კოტე მარჯანიშვილმა 25 წელი გაატარა რუსეთში და ერთ-ერთი პირველთაგანი იყო, რომელმაც საყოველთაო აღიარება და დამოუკიდებლობა მოუპოვა რუსეთის თეატრალურ რეჟისურას. ყვარლის სახლმუზეუმის ექსპოზიციაში ვრცლადაა წარმოდგენილი დიდი რეჟისორის მოღვაწეობის ეს პერიოდი: კიევი, ოდესა, ხარკოვი, მოსკოვი, პეტროგრადი... აი, მოკლე ნუსხა იმ ქალაქებისა, სადაც მარჯანიშვილს მუშაობა მოუწია. მნახველი ეცნობა მარჯანიშვილის მიერ დადგმული სპექტაკლების მეტერლინკის ლურჯი ფრინველის, ჩეხოვის ძია ვანიას, გორკის მოაგარაკენის, იბსენის პერგიუნტის, ოფენბახის ოპერეტის `მშვენიერი ელენეს და კიდევ სხვა პროგრამებსა და აფიშებს. დამთვალიერებელი იგებს, რომ ქართველ რეჟისორს მუშაობა მოუწია მოსკოვის სამხატვრო თეატრის ფუძემდებლებთან სტანისლავსკისთან და ნემიროვიჩ-დანჩენკოსთან, ინგლისელ რეჟისორ კრუგთან და კიდევ ბევრ სხვა უცხოელ რეჟისორთან, მსახიობთან თუ თეატრალურ მოღვაწესთან.

1922 წლის სექტემბერში უკვე სახელმოხვეჭილი რეჟისორი სამშობლოში ბრუნდება და სათავეში უდგება რუსთაველის თეატრს. პირველი სპექტაკლი ლოპე დე ვეგას ცხვრის წყარო... მარჯანიშვილთან ნიჭიერი მხატვრები სიდამონ ერისთავი, დავით კაკაბაძე, პეტრე ორცხელი და სხვები წარმატებით მოღვაწეობდნენ... კოტე მარჯანიშვილი დიდ ყურადღებას იჩენდა ქართული დრამატურგიისადმი. ამის მაგალითია შალვა დადიანის, პოლიკარპე კაკაბაძის, კარლო კალაძის, დემნა შენგელაიას ცნობილი პიესების მიხედვით მარჯანიშვილის თეატრალური დადგმები.

1981 წელს მოსკოვში გარდაიცვალა კოტე მარჯანიშვილის ერთადერთი ვაჟიშვილი, აკადემიკოსი, ფიზი-კამათემატიკის მეცნიერებათა დოქტორი, სოციალისტური შრომის გმირი, კონსტანტინე მარჯანიშვილი. მისი გარდაცვალების შემდეგ მეცნიერის პირად არქივში აღმოჩნდა უამრავი მასალა, რომელმაც დაახლოებით 700-მდე ახალი ექსპონატით გაამდიდრა სახელოვანი რეჟისორის მუზეუმი.

მუზეუმში არის 1913 წელს მოსკოვში გამოცემული აფიშებისა და პროგრამების ორიგინალები, რომლებიც მოსკოვის ე.წ. `თავისუფალი თეატრის სპექტაკლებსა და წარმოდგენებზე იუწყებოდნენ. ეს თეატრი საინტერესო იყო იმითაც, რომ იგი სინთეზური თეატრის ხასიათის მატარებელი იყო (წარმოდგენილი იყო სხვადასხვა ჟანრის სანახაობანი: ოპერა, ოპერეტა, პანტომიმა, დრამა და სხვა.)

აქვეა პროგრამებისა და აფიშების ის დედნები, რომლებიც კოტე მარჯანიშვილის ოპერის თეატრში დადგმულ

წარმოდგენებს ეხება, ესაა: ზაქარია ფალიაშვილის აბესალომ და ეთერი და დაისი, დიმიტრი არაყი შვილის თქმულება შოთა რუსთაველზე, ზუპეს ბოკაჩიო, რიმსკიკორსაკოვის ოქროს მამალი და სხვა. მუზეუმის მოღვაწეობის ძირითადი აქცენტი გადატანილია მემორიალობისკენ.