ვაჩნაძიანი _ მდებარეობს გურჯაანის რაიონში, ს. შრომიდან 8 კმ-ზე. VI-VII საუკუნეებში აქ იდგა სამეკლესიანი ბაზილიკა. ჩამოზვავებულ მიწას ჩაუტანია ნაგებობის დასავლეთი მხარის ნახევარი, ამჟამად შემორჩენილია ნანგრევები. VIII ს-ის დასასრულსა და IX ს-ის დასაწყისში აუგიათ ყველაწმინდის გუმბათოვანი ეკლესია. ტაძრის კედლები, ზოგიერთი კამარა და კონქები ნაშენია რიყის ქვით, ხოლო ძოგი თაღი და კამარა, გუმბათის ყელი, ტრომპები და სხვა ნაშენია აგურით. ძირითადი ნაწილი წარმოადგენს ნავს, რომლის ცენტრში აღმართულია გრძივი კედლის შვერილებზე დაყრდნობილი გუმბათი. შუა ნავის გარშემოსავლელი სადიაკვნე და სამკვეთლოა. წინა დროის ძეგლებთან შედარებით (ჯვარი, წრომი, ატენი) ინტერიერის პროპორციები სრულად შეცვლილია, სივრცე დავიწროებულია და ამაღლებულია, გრძივი ღერძებიც უფრო მკაფიოდ ხაზგასმული. ჩნდება ახალი კოსტრუქციული ელემენტი _ პანდატივები. საერთო აღნაგობა, ნაწილთა ურთიერთშეთანხმება ჰარმონიულია. ვაჩნაძიანი ქართული ხუროთმოძღვრების გარდამავალი ხანის (VIII_Xს-ის I ნახევარი) ყველაზე მნიშვნელოვან და მაღალმხატვრულ ძეგლთა რიცხვს მიეკუთვნება. მისი ზომებია (გარედან): 27,5X17,5მ. აღმოსავლეთი ნაწილის სიგანე 19,5 მ-ია, სიმაღლე (შიგნით) 21 მეტრამდეა. სამონასტრო ნაგებობათაგან შემორჩენილია აგრეთვე სატრაპეზოსა და სხვა ნაგებობათა ნანგრევები. გუმბათიანი ეკლესიის სამხრეთით რამდენიმე ოთახია, მათგან ერთი გეგმით კვადრატული, ყრუკედლებიანი სათავსი ზემოდან ნათდებოდა. აქვეა წყაროს კამაროვანი ნაგებობა. მონასტრის გალავანს დასავლეთის მხარეს ჰქონდა ჭიშკარი. 

                                   ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია ტ.4 გვ.332-333